W Zastawiu przy drodze krajowej Łuków – Warszawa znajduje się mogiła powstańców styczniowych z 1863 r. Spoczywa w niej 25 powstańców z oddziału Marcina Borelowskiego „Lelewela” poległych „na polach i w lasach zastawskich” w dniu 23 czerwca 1863 r. w bitwie pod Różą. W akcie zgonu wystawionym przez ks. Adama Byszewskiego, proboszcza tuchowickiej parafii, czytamy: „Nr 41. Zastawie. Kompania Poległych Działo się we wsi Tuchowiczu dnia dwudziestego czwartego Czerwca Tysiąc ośmset sześdziesiątego trzeciego roku o godzinie dwunastej w południe. Stawili się Andrzej Bednarczyk lat piędziesiąt sześć i Adam Gromada lat czterdzieści cztery liczący obaj włościanie gospodarze w Zastawiu osiadli i oświadczyli iż w dniu wczorajszym po batalii zaszłej na polach i w lasach Zastawskich między godziną dziewiątą ranną, a szóstą wieczorową na pobojowisku znaleziono dwudziestu pięciu polskich zabitych z imion nazwisk i pochodzenia nieznanych i we wsi Zastawiu przy gościńcu pod samą wsią pochowano. Po przekonaniu się naocznie o rzeczywistości niniejszego zdarzenia akt ten spisany – stawającym przeczytany, a gdy Ci pisać nie umieją przez Nas podpisany został.

X. Adam Byszewski proboszcz PT”

Akt zgonu Kompanii Poległych. Archiwum Państwowe w Siedlcach.

Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Tuchowiczu.

/www.szukajwarchiwach.pl/

Wygląd mogiły zmieniał się z czasem. Dawniej był tu niewielki kopczyk ziemi, na szczycie którego znajdował się krzyż ogrodzony drewnianym płotem. Obecnie – krzyż metalowy osadzony na podstawie w kształcie uciętego ostrosłupa na planie czworokąta. Boki wyłożone polnymi kamienieniami, środek wypełniony ziemią. Kamienie w podstawie mają tu wymiar symboliczny, nawiązują do udziału miejscowej ludności w zbieraniu i zwożeniu ciał poległych z pobojowiska do miejsca ich wiecznego spoczynku.

Marcin Borelowski ps „ Lelewel” urodził się w 1829 r. w Krakowie w rodzinie rzemieślniczej, był z zawodu rzemieślnikiem – posiadał stopień majstra blacharskiego i studniarskiego. Mieszkał w Rzeszowie. Pseudonim Lelewel przybrał na cześć swojego ulubionego autora Joachima Lelewela. W stosunkach z ludźmi był prosty i bezpośredni, z natury skromny i uczynny. Oddział Marcina Borelowskiego - Lelewela działał od 8 lutego do 6 września 1863 r. na terenie województwa podlaskiego i lubelskiego. W czasie swojej działalności w powstaniu styczniowym przeprowadził 4 kampanie wojenne i faktycznie dowodził 4 dużymi oddziałami. W bitwie pod Różą ( 23 czerwca), kończącą trzecią kampanię Lelewela, wzięło udział około 450 ludzi. Przeciwko oddziałowi Borelowskiego stanął gen. major Drejer na czele 4 rot piechoty z plutonem dział, pół szwadronem ułanów i 70 kozakami. Najgorętsza walka trwała przy obronie furgonów , zaatakowanych nagle przez całą kawalerię moskiewską. Przy obronie tej zasłużyli się walecznością: Lisowski, Wróblewski i Schwarz oraz szef sztabu Mieczkowski, który żonę znajdującą się przypadkowo w jednym z furgonów, porwał z otoczenia Moskali i uprowadził szczęśliwie. Oddział w rozsypce cofał się ostrzeliwując szybko do lasu. Bitwa pod Różą zakończyła się porażką. W starciu tym stracili Polacy kilkudziesięciu ludzi. Trwająca około 7 miesięcy działalność wojskowa Borelowskiego zakończyła się w dniu jego śmierci. Zginął na polu bitwy pod Baterzem 6 września 1863 r. Jako naczelnik wojenny województw podlaskiego i lubelskiego dosłużył się stopnia pułkownika. Najdłużej działającą partią powstańczą na Podlasiu i Lubelszczyźnie był oddział ks. Stanisława Brzóski walczący do początków 1865 r.